Categorie: Algemene begrippen
Titel: Qì, Chi, Ch'i - wil de echte opstaan
Sleutelwoorden:
spelling,
pin yin, Wade systeem, Qi, Chi, Ch'i, verwarring.
Inleiding
Overal
vind je het: Qi. Bij de groenten (met een bekende Nederlandse), op
ondergoed, bij een groot warenhuis, in drankjes, etc.
Alles wat
Aziatisch is, moet goed zijn. Dus ook de bekende Qì of is het
nu Chi of was het Ch'i?
Dit
artikel probeert duidelijkheid te scheppen wanneer je nu welke
'tsjie' hoort te gebruiken.
What's
in a name...
Wel, heel
veel. In het westen proberen we niet de betekenis van Chinese
karakters weer te geven, maar de uitspraak.
Over de
jaren heen zijn er een aantal transcriptiesystemen gecreëerd om
ons te assisteren met het correct uitspreken van het Chinees. De
bekendste zijn: Wade-Giles, Yale en pinyin. Daarnaast zien we ook
ver-Nederlands-ing van de uitspraak.
Nu het
woord 'tsjie' een beetje een mode-begrip begint te worden, zie je
duidelijk dat veel wel de klok horen luiden, maar de tsjie-klepel
soms een beetje kwijt zijn.
Als je het
Chinese karakter zou zien, wordt het meteen duidelijk waarover je het hebt.
Waarom is
dit belangrijk zullen sommigen zich afvragen. Zoals meester Tang Wei
altijd in zijn lessen herhaalt: "Tàijíquán
is een Chinese vechtkunst. Het is dan ook normaal dat je een beetje
Chinees kent".
Meester Ma
Jiang Bao roept tijdens de uitvoering van de vorm de Chinese namen.
Als je een beetje Chinees kent weet je exact welke vorm je moet doen.
Dit kan handig zijn als je een keertje niet zo veel hebt geoefend ;-)
Transcriptiesystemen
Het
Wade-Giles systeem wordt tegenwoordig hoofdzakelijk gebruikt in
Taiwan, Hong Kong en Singapore. Het wordt ook gebruikt in de oudere
boeken over Chinese geneeskunde of de Chinese klassieken.
Het Yale
systeem wordt veel gebruikt door Noord Amerikaanse sinologen en
medische antropologen. Dit systeem staat dichter bij de Amerikaanse
uitspraak dan het Wade-Giles systeem.
De bekende
boeken van Douglas Wile hanteren hoofdzakelijk het Wade-Giles
systeem. Hij schrijft dat het Wade-Giles transcriptiesysteem nog
steeds de standaard is voor library cataloguing.
Het pinyin
systeem is in 1950 opgezet om de Russen in staat te stellen Chinees
te spreken. Dit maakt het voor niet Russen vaak lastig om het meteen
goed uit te spreken. Het pinyin geeft wel duidelijk aan met welke
intonatie je het woord dient uit te spreken.
Veel
voorkomende mis-spellingen
In de
praktijk zie je vaak een uiting van de verwarring. Dat wil zeggen bij
vakverenigingen(!), opleidingsinstituten, in boeken, brochures, etc.
Bijvoorbeeld: in plaats van de naam van de gevechtskunst
Tàijíquán (T'ai Chi Ch'uan in Wade-Giles) zie je
ook Tai Qi, taiqiquan of Tai Qi Quan.
Waarschijnlijk
om dat het beoefenen van Tai Ji (T'ai Chi in Wade-Giles) goed is
voor je Qì (Ch'i in Wade-Giles) worden de woorden verwisseld.
De bekende bel en klepel.
Het wordt
alleen nog verwarrender als men daarbij verteld dat Tai Qi staat voor
"op een grote ultieme manier omgaan met Qì" of
"de hoogst bereikbare levensenergie" en dat het om de
yángstijl gaat. Het kan zijn dat hier een andere kunst dan de
vechtkunst tàijíquán mee wordt bedoeld. Het
woordenboek Chinees-Engels van de Foreign language teaching and
research press (± 20000 karakters) bevat geen Taiqi, of
taiqiquan. Dus het blijkt geen bekend Chinees woord te zijn.
Echter de
kunst waar meesters als Tang Wei, Ma Jiang Bao, Chen Xiao Wang, etc.
het over hebben is tàijíquán.
De
verschillende schijfwijzen ontstaan vaak omdat verschillende
transcriptiesystemen door elkaar worden gebruikt. De World Health
Organisation heeft voor TCM (Traditional Chinese Medicine) het pinyin
transcriptiesysteem als de de facto standaard gekozen.
De grote
opleidingsinstituten zoals Qing-Bai voor o.a. acupunctuur hebben dit
reeds in hun lesstof geïntegreerd.
De
westerse medische wereld hanteert termen in het Latijn, de Chinese in
het pinyin.
Als je de
Chinese karakters ziet wordt het 'natuurlijk' gelijk duidelijk.
Dus laten
we kijken wat die ons te vertellen hebben.
Betekenis
van Qi (Ch'i)
Qi,
uitspraak 'tsjie' (geaspireerd), staat voor gas, lucht,
en nog veel meer dingen. Ook wordt het wel vertaald als levensenergie.
Pinyin
schrijfwijze is: Qì (4e toon)
Wade-Giles
schrijfwijze is: Ch'i
De Yale
schrijfwijze is: Chi
Het traditionele Chinese karakter voor Qì is: |
|
Het vereenvoudigde Chinese karakter voor Qì is: |
|
Het karakter stelt damp uit een kokende pot met een rijstbuidel voor.
Het woord qì vind je terug in bijvoorbeeld: Qì gong (1e
toon) (Ch'i Kung in Wade-Giles en Chi Gung in Yale), Lever-Qì
(Chinese geneeskunde), Qìyabiao (Qì4 ya1 biao3: barometer).
De schrijfwijze Chi Kung is een voorbeeld van het samenvoegen van twee transcriptiesystemen.
In het Chinees is het een uitdaging als je een woord met de verkeerde intonatie uitspreekt. Het kan dan heel wat anders betekenen voor een Chinees. Bijvoorbeeld Qí (2e toon) betekent o.a.: netjes, Qi dynastie, grens, zijn of vreemd. Meester Ma Jiang Bao zegt als je dient te beginnen "qi" (3e toon pinyin). Dit betekent dan begin of start.
Als je je schoonmoeder ma (3e toon) noemt i.p.v. ma (1e toon), wordt ze boos. Ma (3e toon) betekent namelijk paard. Net als met zingen moet je dus goed toon houden.
Betekenis
van Chi (Ji, Jí)
Chi,
uitspraak 'tsjie', komt uit het Wade-Giles systeem. In het Nederlands
is het ook populair. Het wordt te pas en te onpas gebruikt.
Het
betekent meestal, afhankelijk van de kontekst het uiterste, het
extreme. Echter duidelijk is het niet, want er zijn meer dan 17
karakters voor Chi, ieder met hun eigen betekenis. Welke het is weet
je vaak niet.
In het
Yale systeem wordt het als 'Ji' geschreven.
Als we
uitgaan van de betekenis het uiterste, dan is de pinyin schrijfwijze
Jí (2e toon).
Pas als je
het karakter ziet weet je welke echt wordt bedoeld.
Het traditionele Chinese karakter voor onze Jí is: |
|
De vereenvoudigde versie is: |
|
Dit woord vind je terug in bijvoorbeeld Tài Jí Quán. Ook wel geschreven als T'ai Chi Ch'uan (Wade-Giles). Zoals je nu weet betekent deze 'Ji' of 'Chi' niet 'levensenergie'.
Betekenis
van Tài Jí Quán
Het
woordenboek Chinees-Engels van de Foreign language teaching and
research press (± 20000 karakters) schrijft dat Tài
Jí Quán is: a system of physical exercises that
emphasizes balance, coordination, and effortlessness in movements,
designed for attaining bodily or mental control and wellbeing and
also as an art of self-defence.
Tài
Jí (T'ai Chi) is: the Supreme Ultimate (the Absolute in
ancient Chinese cosmology, presented as the primary source of all things).
Tài Jí Tù is: Diagram of Supreme Ultimate. Wij noemen dat ook wel het yin-yang symbool. |
|
Je hebt
ook nog:
Tài
Jí Jiàn = "Tài Jí Quán",
maar dan met een zwaard. (Jiàn is 4e toon in pinyin).
Tài
Jí Dao = "Tài Jí Quán", maar
dan met een sabel. (Dao is 1e toon in pinyin).
Wat
stellen de karakters van Tài Jí Quán zelf dan voor?
Dit zie je
het beste als je de traditionele Chinese karakters bekijkt.
Karakter Tài =
Grootste, hoogste, meeste. Het karakter bevat een persoon die
groeit of expandeert. Verder een heilige vonk in het centrum. We zijn
gecentreerd en we 'groeien'. |
|
Karakter Jí
= Uiterste punt, extreem. Het karakter bevat een teken voor
boom. De boom staat voor stabiliteit en voeding. De wortels gaan diep
in de aarde (yin) en de bladeren volgen het licht van de hemel
(yang). Daarnaast een teken voor hemel en aarde die door een persoon
worden verbonden (misschien iets met de trigrammen uit de Yi Jing (I
Tsjing), Mens, Hemel, Aarde?). Verder een mond en een hand. De mond
staat voor onze mentale bekwaamheid en de hand voor onze fysieke bekwaamheid. |
|
Karakter Quán
= Vuist, boxen. Dit karakter bevat weer het karakter voor hand. |
|
Het pinyin is soms even wennen, maar van af nu weet iedereen of het nu Qì, Chi of Ch'i is en kan de juiste opstaan!
Een interessant boek voor diegene die iets meer wil weten over de cultural roots van het Chinese is "Who can ride the dragon?" - an exploration of the cultural roots of traditional Chinese medicine" van Zhang Yu Huan & Ken Rose.
Opmerking: door de beperking van het font konden de 1e en 3e toon van het pinyin niet worden weergegeven. Het woord pinyin is tweemaal 1e toon.
Meer lezen? Kijk op onze boekenlijst.
© 2000-2001 Copyright Long Feng Taiji - Oktober 2000/Mei 2001.